‘Het is belangrijk om jezelf voortdurend te willen ontwikkelen’

Koningin van de Goaanse Fado. Zo wordt de Indiase zangeres Sonia Shirsat genoemd. Fado, het Portugese levenslied, staat centraal in haar leven. Dat is niet altijd zo geweest. Ze studeerde accountancy en recht en werkte als docent. Acht jaar geleden besloot ze haar hart te volgen en koos ze definitief voor een zangcarrière.

Ze woont in een wit-blauw huis, onderaan een steile straat in het stadje Ponda. Naast de voordeur hangt een koperen naambord met daarop: Shirsat, dokter. De naam en het beroep van haar vader. De hoge woonkamer voelt ruimtelijk en huiselijk aan. Aan de muur hangen familiefoto’s. De rozenhoutenkasten staan vol met snuisterijen. Twee honden, die op straat leefden tot ze hen adopteerde, lopen kwispelend rond. Op tafel staat een chocoladetaart, want Sonia’s moeder is vandaag jarig.

Ponda

‘Ik leef al mijn leven op de 500 vierkante meter in en rond dit huis’, vertelt Sonia. ‘Het ziekenhuis van mijn vader waar ik geboren ben ligt een paar honderd meter verderop. Mijn kleuterschool, bassischool, middelbare school en universiteit liggen op een steenworp afstand. Pas toen ik mijn master ging doen, verliet ik Ponda.’

Sonia’s schoolcarrière verliep zoals die van veel Indiase kinderen. Ze ging naar een door nonnen gerunde bassischool. Koos na de middelbare school, zonder daar al te veel over na te denken, voor een bachelor in accountancy. En haalde daarna haar master rechten. Maar, al tijdens haar studie besteedde ze veel tijd aan wat ze het allerliefst doet: zingen.

‘Fado raakt je in je hart’

Haar liefde voor zingen kreeg ze met de paplepel ingegoten. Haar moeder en oma zongen vaak fado. Haar moeder tijdens het koken. ‘Fado raakt je in je hart’ zegt Sonia’s moeder die tijdens het gesprek ook aan tafel zit. Er zijn veel Portugese invloeden in de katholieke familie van haar moeder. Goa was vanaf 1505 tot 1961 dan ook een Portugese kolonie. Die eeuwenlange overheersing doordrong de provincie tot diep in haar cultuur. Je ziet het terug in de architectuur, je proeft het aan het eten en je hoort het terug in de muziek.

Haar eerste optreden herinnert Sonia zich nog heel goed. ‘Ik was acht jaar en mocht het podium op tijdens het Ganesh Festival, een belangrijk religieus festival. Ik had totaal geen last van plankenkoorts. Ik vond het fantastisch om voor een groot publiek op te treden. Ik zong een liedje uit de Bollywood film Qayamat Se Qayamat. Die film was voor meerdere mensen hun doorbraak: voor de regisseur, voor de hoofdrolspeler. En dus ook voor mij.’ Na dit optreden werd ze vaker gevraagd om op te treden. ‘Al weet ik tot de dag van vandaag niet of ze me vroegen omdat ze me goedvonden of omdat mijn vader een gerespecteerd dokter was in Ponda’, vertelt ze grappend.

‘Het is belangrijk om te beseffen dat er mensen beter zijn dan ik’

Een ander optreden dat in haar geheugen gegrift staat, was haar deelname aan een zangwedstrijd tussen middelbare scholen uit de regio. ‘Niemand nam onze school erg serieus omdat we uit een onbeduidend provinciestadje kwamen. Maar tegen alle verwachtingen in won ik.’ Maar helemaal overtuigd van haar winst was ze niet. Een goed bekendstaande school uit provinciehoofdstad Margao was er niet bij. ‘Ik dacht ik meteen: als die school had meegedaan, dan had ik misschien niet gewonnen. Niet omdat ik onzeker ben. Maar omdat ik het belangrijk vind om te beseffen dat er mensen beter kunnen zijn dan ik. Dat houdt me met beide benen aan de grond.’ Haar moeder knikt instemmend.

Ego

Was ze trots op haar dochter toen zij de wedstrijd won? ‘Ja, ik was trots op haar’, antwoordt haar moeder en Sonia roept: ‘Dat heb je nooit eerder tegen me gezegd, mam!’ Om er meteen aan toe te voegen: ‘Dat doe ik eigenlijk ook niet bij mijn studenten. Ik overlaad ze niet met complimenten. Ik focus op de dingen die ze kunnen verbeteren. Anders gaan ze op hun lauweren rusten. Het is belangrijk om jezelf voortdurend te willen ontwikkelen. Om altijd beter te willen zijn dan je laatste optreden. Dat zorgt ervoor dat je ego niet te groot wordt. Daar geloof ik heilig in: als je ego te groot wordt, stop je met groeien.’

Het winnen van de schoolwedstrijd zorgde ervoor dat Sonia het zingen serieus begon te nemen. In de jaren erna deed ze mee aan heel veel zangwedstrijden, zong in allerlei talen en genres en sleepte bijna altijd de hoofdprijs in de wacht. ‘Meedoen en vooral winnen werden bijna een verslaving voor me’, vertelt Sonia.

Melancholiek

Maar nog steeds zong ze geen fado. Daarmee begon ze pas in 2003. Na een gewonnen zangwedstrijd, kwam de gitarist die haar begeleidde naar haar toe. ‘Hij zei me dat mijn stem gemaakt was voor fado. ‘Hij had gehoord dat ik emotie in mijn stem kan leggen. Belangrijk, want fadoliedjes zijn vaak melancholieke liefdesliedjes. En mijn stem had een goed bereik en toonomvang.’ Dat is belangrijk voor een fadozangeres die meestal maar door twee instrumenten wordt begeleid. ‘Mijn moeder heeft me  geleerd om altijd uid te zingen’, verklaart Sonia. ‘Dat heeft mijn stem goed getraind.’ En haar moeder vult aan: ‘Ik zei altijd: als je zingt, doe het dan zo hard dat ze het bij de kapel verderop kunnen horen.’

‘Ik kon niet meer de aandacht aan mijn studenten geven die ik ze wilde geven’

Vanaf die dag stond fado centraal in haar leven. Maar de tijd was nog niet rijp om zich volledig op een zangcarrière te richten. Na haar studie rechten ging ze aan de slag als docent rechten en combineerde dat met zingen. In 2008 gaf ze haar eerste fado-concert. In Lissabon. Voor een uitverkochte zaal. ‘Fado uit Goa; daar waren de Portugezen wel benieuwd naar.’ Drie jaar later besloot ze dat het combineren van lesgeven en zingen te veeleisend werd. ‘Ik kon niet meer de aandacht aan mijn studenten geven die ik ze wilde geven. En ik koos definitief voor zingen.’

‘Er is niemand die mijn boekingen of mijn promotie regelt. Dat doe ik allemaal zelf’

Haar carrière verliep vanaf dat moment gestaag. Ze trad wereldwijd op in concertzalen. Toerde veel door India. En ze gaf meerdere albums uit. Toch besloot ze in 2017 dat het tijd werd voor verandering. ‘Als ik tijdens mijn concerten de zaal inkeek, vielen me twee dingen op. Dat er vooral een trouw publiek van vijftigplussers op mijn concerten af kwam. En dat die groep uitdunde: er kwam geen nieuwe aanwas. Ik realiseerde me dat als ik fado in Goa levend wilde houden, ik iets moest veranderen.’ Sonia moest zelf innovatief zijn. ‘Fado is een niche. Er is niemand die mijn boekingen of mijn promotie regelt. Dat doe ik allemaal zelf. Als fadozangeres in India moet je er zelf voor zorgen dat een concert daadwerkelijk doorgaat.’

Fado in the city

Sonia introduceerde iets nieuws: Fado in the city, een concertreeks waarbij elk concert een ander onderwerp heeft: zoals mannen in fado, of verschillende fadostijlen. Die concerten waren gratis. ‘We rekenden op zo’n 80 bezoekers per concert. Maar er kwamen er wel meer dan 300.’ Uit de concertreeks rolde weer iets nieuws: Fado Classes. Jongeren met interesse voor fado volgen een cursus waarin ze onder andere vijf fado’s leren zingen, afgesloten met een mondeling en schriftelijk examen en een optreden. Daarna worden de besten geselecteerd voor extra zangles.

Ondernemer

Ik geniet ervan. Niet alleen van het creatieve gedeelte, maar ook van de organisatorisch kant’, vertelt Sonia. Kaarten verkopen, een programmaboekje maken, het podium decoreren, interviews geven. Dat is denk ik de ondernemer in mij. En mijn achtergrond in accountancy en recht komen daarbij goed van pas. Ik heb vrienden die vooral heel artistiek zijn, maar geen idee hebben hoe ze het financiële gedeelte moeten afhandelen.’

Sonia is hoopvol gestemd over de toekomst van fado in Goa. ‘Wat zou het fantastisch zijn om hier een plek te hebben waar talentvolle fadozangers iedere dag zouden kunnen optreden. Net zoals in Lissabon- een fado-huis.’