Toen kunstenares, consultant en onderzoeker Kai Syng Tan gediagnostiseerd werd met ADHD, dyslexie en dyscalculie, vielen bij haar niet, zoals je vaak hoort, ‘alle puzzelstukjes op hun plek.’ Er kwamen vooral veel vragen op bij de Londense kunstenares ‘Hoe zit dit in elkaar?, vroeg ik me af.’
ADHD bij volwassenen
Met die vragen benaderde ze Philip Asherson. Hij is professor in de moleculaire psychiatrie aan King’s College, een van Engelands topuniversiteiten, en expert op het gebied van ADHD bij volwassenen. ‘Ik vroeg hem of ik het met hem kon hebben over ADHD. Maar ik zei er ook bij: ik wil kunst gebruiken om met je te praten. Kunst maken is voor mij, meer dan praten, een manier om mezelf beter te begrijpen. Hoe denk je daarover?’
De psychiater vond het een interessant voorstel. Asherson was op dat moment bezig met een studie naar ‘het afdwalen van de geest’ en dacht dat dat een interessante invalshoek voor een samenwerking zou kunnen zijn. ‘Mensen met ADHD hebben een intensense vorm van afdwalen’, vertelt Kai. ‘Ze kunnen met iemand praten, maar tegelijkertijd afdwalen en denken: wat zal ik morgen eens voor ontbijt gaan nemen?’
ADHD en mindwandering
Hun samenwerking mondde uit in door Engeland reizende tentoonstelling die wetenschap en kunst verweeft: Magic Carpet. Met als werktitel: ‘We sat on a mat and had a chat and made maps’. Een tentoonstelling over ADHD en mindwandering. Een tentoonstelling die de vraag onderzoekt: wanneer wordt afdwalen van de geest abnormaal?
Kai ontwierp een enorm kleurrijk tapijt. Het tapijt is een snapshot van Kai’s hyperactieve geest. Bezoekers kunnen plaatsnemen op het tapijt, gesprekjes aanknopen en tekeningen maken van hun afdwalende geest. Ook worden er films vertoond en er zijn lezingen en voorstellingen. ‘Een heel mooie uitkomst van dit project is dat de tentoonstelling voor veel neuro-divergente bezoekers als een veilige plek wordt ervaren. Bij een van de tentoonstellingen, kwam er een bezoeker op me af die zei: ‘Toen ik net op het tapijt zat, was ik omringd door andere neuro-divergente mensen. Even voelde ik me niet anders. Het tapijt voelde als een veilig thuis’.’
Artist in residence
Voor Magic Carpet kreeg de kunstenares een financiële bijdrage van Art Council Engeland. De council ondersteunt werk gemaakt door gehandicapte kunstenaars. Hierdoor kon Kai een artist in residence worden aan de faculteit van sociale, genetische en ontwikkelingspsychiatrie van King’s College London, dezelfde plek waar Philip Asherson werkt.
Op haar werkplek wordt ze niet meer omringd door kunstenaars, maar door psychiaters en psychologen die de hersenen en de geest bestuderen. ‘Waar ik als artist in residence achter wil komen is: hoe kijken wetenschappers en onderzoekers naar ADHD en neurodiversiteit? Ik bezoek congressen over neurodiversiteit, woon lezingen bij en volg colleges.’
‘Ik dacht: gewoon doorzetten’
Voordat Kai drie jaar geleden haar diagnose kreeg, had ze er totaal geen vermoeden van dat ze ADHD, dyslexie en dyspraxie had. ‘Natuurlijk had ik wel eens moeilijkheden met het schrijven van teksten. Het schrijven van mijn proefschrift vond ik bijvoorbeeld lastig. Ik moest veel boeken lezen, en enorme lappen tekst tikken. Maar ik hoorde van iedereen dat dat ook simpelweg iets heel lastigs was. Dus dacht ik: gewoon doorzetten.’
Doorzetten deed ze ook toen ze als meisje opgroeide in de tropische stadsstaat Singapore. ‘Het onderwijssysteem in Singapore is ontzettend intensief. Om hoge cijfers te halen, was studeren het enige wat ik deed. Ik had geen sociaal leven en sliep weinig. Ik besteedde dagelijks heel veel tijd aan het herschrijven van de aantekeningen die ik in de klas had gemaakt. Je leest vaak over meisjes met autisme dat ze goed zijn in het verbergen hiervan. Ik denk dat ik dat ook deed. Singapore is een conformistische maatschappij. Anders zijn dan anderen. Dat wil daar niemand.’
‘Mijn ouders stonden me toe om mijn creativiteit te uiten’
Dat Kai uiteindelijk in Londen ging studeren aan een kunstacademie, dankt ze voor een groot deel aan haar ouders. ‘Mijn ouders stonden me toe om mijn creativiteit te uiten. Ze zijn zelf ook heel creatief. Mijn vader had door de oorlog geen kans gehad om naar school te gaan. Hij leerde zichzelf vervolgens toch lezen en schrijven en werd zelfs schrijver. En ook mijn moeder had haar middelbare school niet afgemaakt, maar ook zij werd uiteindelijk schrijver.’
‘Mijn moeder liet me als kind vaak meedoen aan tekenwedstrijden. Ik heb thuis een hele kast gevuld met trofeeën. Hoewel mijn ouders arm waren, mijn vader had drie banen, mochten mijn twee broers en ik alle drie op pianoles. Mijn ouders vonden uitmuntende schoolprestaties niet het allerbelangrijkste in het leven.’
Hyperfocus
‘Wat er in mijn leven is veranderd door mijn diagnose? Ik sta mezelf nu toe om hulp te vragen. Voor Magic Carpet heb ik een heel team om me heen kunnen verzamelen. Als ik dingen leuk vind, zoals kunst maken, kan ik een enorme hyperfocus hebben. Ik eet en slaap weinig en ben enorm gedreven. Maar er is ook een kant van mijn werk dieniets met creativiteit te maken heeft, zoals fondsen aanvragen. Dat vind ik niet leuk en als ik fondsaanvragen moet schrijven, heb ik totaal geen hyperfocus. Nu vraag ik ook regelmatig mensen om mijn teksten te lezen of om te helpen bij het schrijven van de aanvragen.’
‘Als kind heb ik nooit iemand verteld over mijn moeite met studeren. Er was in die tijd in Singapore ook heel weinig bekend over leerproblemen. Mijn ouders en ook mijn docenten hadden er geen idee van dat studeren voor mij een worsteling was. Na mijn diagnose heb ik ook aan mijn ouders verteld over mijn ADHD. Dat vond ik niet makkelijk. Het voelde voor mij een beetje als ‘uit de kast komen.’
‘Er is een groep mensen die zegt dat ADHD niet bestaat’
‘ADHD is een controversiële hersenafwijking. Er is een groep mensen die zegt dat ADHD niet bestaat. Maar voor mijn ouders veranderde het weinig. Ik bleef voor hen gewoon dezelfde Kai die ik altijd al was.’
