‘Zoek uit wat werkt voor jou’

Een paar weken geleden plaatste Danitsja Koster, specialist online marketing en communicatie in de media, een bericht op social media. Vlak daarna ontdekte ze een fout in dat bericht. Die herstelde ze direct, maar ze baalde er ontzettend van. Ze had het bericht gewoon even extra moeten checken. 

Vroeger had Danitsja zich ontzettend rot gevoeld over zo’n vergissing. Dan was ze wekenlang gaan malen over zoiets. Nu pakte ze het anders aan. Tijdens de eerstvolgende afspraak met haar leidinggevende, legde ze de situatie uit en samen bespraken ze wat ze een volgende keer anders kon doen. Zo haalde Danitsja de angel uit de kwestie en maakte die een stuk behapbaarder voor zichzelf. 

‘Veel ADHD-vrouwen, ik dus ook, hebben vaak torenhoge verwachtingen van zichzelf’

‘De afgelopen twintig jaar hebben familieleden, vrienden en therapeuten me op het hart gedrukt dat het helpt om over dingen te praten. Dat je fouten mag toegeven en dat dit zeker geen teken van zwakte is. Uiteindelijk heb ik aangenomen dat daar een kern van waarheid inzit. Veel ADHD-vrouwen, ik dus ook, hebben vaak torenhoge verwachtingen van zichzelf. En als er dan een keertje wat misgaat is het meteen: zie je wel, ik kan het niet.

Als je met Danitsja praat, merk je dat ze veel over zichzelf heeft nagedacht. Ze is op een weloverwogen manier open over zichzelf en over haar ADHD. Op haar zesentwintigste kreeg ze de diagnose ADHD. ‘Een bekende van me had de diagnose ook gekregen. Toen ze me vertelde wat het inhield, dacht ik: ik ben gekke Henkie niet. Ik heb precies hetzelfde!’ Ze bezocht een specialist en die stelde inderdaad ADHD vast. Vrij snel daarna startte ze met medicatie. Daar is ze nu mee gestopt want ze is drie maanden zwanger van haar tweede kind en geeft borstvoeding aan haar dochtertje. 

Open over ADHD

‘Op mijn werk ben ik vanaf het begin open geweest over mijn ADHD. Nu scheelt het ook dat ik werk in een creatief veld. Daar lopen relatief veel mensen rond met een beperking zoals ADHD. Ik ken ook vrouwen die in de financiële sector werken en die zeggen: ik houd mijn diagnose voor me. Want als ik erover vertel dan word ik echt met de nek aangekeken.’ 

Haar zelfkennis ontwikkelde Danitsja met vallen en opstaan. Voordat ze ging studeren, deed ze VWO in Almere. Ze rondde die middelbare school keurig in zes jaar af. Maar wat ze daar onvoldoende had geleerd, was het maken van planningen en het aanbrengen van structuur, struikelblokken voor veel ADHD’ers. En op de universiteit bleken nu juist die vaardigheden onontbeerlijk.

Het eerste jaar haalde Danitsja te weinig studiepunten om te kunnen doorstromen naar het tweede jaar. ‘Zo’n tegenslag had ik nog nooit gehad. Ik zat huilend bij mijn ouders op de bank. Ben ik niet intelligent genoeg om te studeren? Kan ik dit niet aan?’ Met hulp van haar ouders kreeg ze alles weer op de rit. Samen met haar vader maakte ze een plan van aanpak. ‘Mijn vader ging me vanaf toen ook helpen met opdrachten. Dan zei hij bijvoorbeeld als ik een essay af had: ‘Je hebt veel punten beantwoord, maar eigenlijk ontbreekt het antwoord op de hoofdvraag.’ Die aanpak hielp. Uiteindelijk bracht Danitsja haar studievertraging terug tot een half jaar. 

‘Kan ik het wel aan? Ben ik wel slim genoeg?

‘Dat eerste studiejaar liep mijn zelfvertrouwen een flinke deuk op. Daar heb ik nu nog weleens last van. Kan ik het wel aan? Ben ik wel slim genoeg? Die vragen steken dan de kop weer op. Ik weet dat mijn intelligentie iets bovengemiddeld is, en ik heb ook de diploma’s om dat aannemelijk te maken. Toch twijfel ik hier soms aan.’

Na jarenlang freelancen, al dan niet naast een baan op contractbasis, als redacteur en contentmanager verruilde Danitsja eind 2018 het freelancerschap voor een volledig vast dienstverband. ‘Als freelancer was werk doseren mijn grootste uitdaging. Ik was altijd aan het werk en ik vind het een prettig gevoel dat als ik nu thuis ben, ik ook echt thuis ben.’

‘Eigenlijk vroeg zelden iemand aan me: hoe houd je dat vol?’

Dat werk doseren lastig voor haar was, bleek al tijdens haar studie. Hoe een gemiddelde week van Danitsja eruit zag? Ze volgde 12 uur per week college aan de Universiteit van Amsterdam. Drie dagen in de week liep ze stage. Ze werkte als freelance productie assistent mee aan films. Ook schreef ze filmrecensies voor een studievereniging. En, o ja, dan was er nog haar sociale leven met vrienden in Utrecht, Den Haag, Amsterdam en Almere. ‘Eigenlijk vroeg zelden iemand aan me: hoe houd je dat vol? Waarschijnlijk dachten ze: het zal wel niet zo hectisch zijn als het lijkt. Want dat houdt geen mens vol.’ En dat klopte ook, bleek een paar jaar later. 

Toen ze aan de slag ging als redacteur, brak die moeite met werk doseren haar op. Ze liep tegen de grenzen van haar kunnen aan, en haar ADHD speelde haar parten. ‘Ik kon me niet concentreren. Ik miste vaak overzicht en ik maakte veel fouten. Enorm frustrerend.’ Om toch ergens voldoening uit te halen, ging Danitsja naast haar werk freelancen. ‘Dat was ook een voorbereiding op het onvermijdelijke: dat mijn contract niet zou worden verlengd. En dat gebeurde ook. Heel begrijpelijk, hoor. Ik leverde gewoon niet de kwaliteit die mijn werkgever verwachtte.’ Vervolgens kreeg ze ook nog een auto-ongeluk. ‘Lichamelijk hield ik daar gelukkig niets aan over, maar het was het laatste tikkie dat ik nodig had voor die burn-out.’ 

Valkuilen en hulpmiddelen

Twee jaar zat Danitsja thuis. ‘Dan weet je dus dat je echt ziek bent.’ Ze krabbelde weer op, startte met een revalidatietraject en ging vervolgens vanuit de WW fulltime freelancen. Dit alles zorgde ervoor dat Danitsja een duidelijk beeld kreeg van haar grootste valkuilen en van de hulpmiddelen die ze kan inzetten. ‘Ik zou dat ook elke vrouw met ADHD aanraden: zoek uit wat werkt voor jou.’ 

Als ADHD’er weet ze dat kleine aanpassingen op werk een wereld van verschil maken voor haar functioneren. ‘In mijn Outlook-agenda heb ik mijn werkweek onderverdeeld in gekleurde blokken waarin staat aan welke projecten ik werk. Die planning geeft me houvast. Anders vergeet ik echt wat ik die dag moet doen. Ook weet ik dat ik een bovengemiddelde behoefte heb aan afwisseling op een dag. Daarom zorg ik ervoor dat ik elke dag aan verschillende projecten werk.’ 

‘Moet dit echt nu af, of kan ik beter even een kopje koffie halen?’

‘Over het algemeen lukt het me prima om me te concentreren op mijn werk. Maar soms is dat lastig. Bijvoorbeeld als ik een paar rommelige nachten met mijn dochter achter de rug heb en er veel wordt gekletst om me heen. Dan maak ik de afweging: moet dit echt nu af, of kan ik beter even een kopje koffie halen, een gesprekje aanknopen met een collega en het dan opnieuw proberen?’ 

Ook heeft ze zich aangeleerd om regelmatig van haar werkplek weg te lopen. ‘Ik ben denk een van de weinige collega’s die nooit drinken voor zich laat halen. Als een collega een rondje koffie haalt, loop ik altijd mee. Even mijn bloed rond laten pompen. En daarna ga ik weer met een frisse blik aan de slag.’ 

‘Ik denk dat regelmatig pauzeren een goed idee is voor elke ADHD-ondernemer.’

‘Toen ik nog freelancete, laste ik op een werkdag ook vaak pauzes in. Ik denk dat regelmatig pauzeren een goed idee is voor elke ADHD-ondernemer. Zeker op dagen dat je een beetje met jezelf in de knoop zit. Dat alles wat moeizamer gaat en concentreren moeilijk is. Ik had weleens een dag dat ik naar een leeg Word-document op mijn laptopscherm staarde en er niets uit mijn vingers kwam. Ik heb geleerd om dan te erkennen: het gaat nu even niet en dat is oké. Dan trok ik mijn sportkleding aan en ging een half uur hardlopen. Zonde van de tijd, zou je kunnen zeggen. Maar het is juist heel productief en effectief. Ik denk dat iets fysieks doen werkt voor mensen met ADHD.’ 

‘Of ik blij met mijn keuze voor een vast contract? Ja, ik ben bij mijn werkgever in een warm bad terechtgekomen. Ik heb een gevarieerd takenpakket en fijne collega’s. Van verveling is geen sprake. Maar uit ervaring weet ik dat ik na een paar jaar bij dezelfde werkgever behoefte krijg aan verandering. Ik denk soms: hoe stabieler je carrière, hoe minder ADHD-proof die carrière is. Het zou best kunnen dat ik weer ga freelancen als de kinderen wat groter zijn. Ik zie dan een hybride constructie voor me: een contract én freelancen. Aan de ene kant heb ik dan stabiliteit, maak ik onderdeel uit van een team en kan ik bijvoorbeeld met een collega een kopje koffie halen. En aan de andere kant heb ik dan vrijheid en variatie in mijn werk. 

‘Sinds ik moeder ben, merk ik dat ik minder op impulsen van buitenaf ben gericht’

Het hebben van een gezin heeft Danitsja veranderd. ‘Vroeger had ik heel veel prikkels en impulsen nodig. Ik had een enorme hoeveelheid mensen om me heen verzameld. Sinds ik moeder ben, merk ik dat ik minder op impulsen van buitenaf ben gericht. Ik ben meer bezig met het geluk vinden binnen en met mijn gezin. Het heeft me heel wat werk gekost. Maar over het algemeen kan ik eigenlijk wel stellen dat het heel erg goed gaat met mij.’