‘Creëer een omgeving die werkt voor jou, dan hoeft ADHD niet beperkend te zijn’

Verdiep je je in vrouwen en ADHD, dan kom je terecht bij het werk van de Amerikaanse psychotherapeut, schrijfster, spreker Sari Solden. Wat vindt zij van de combinatie ondernemerschap en ADHD? ‘Ondernemerschap is heel geschikt voor vrouwen met ADHD. Maar je kunt niet zonder hulp. Je hebt iemand nodig die je gaten opvult.’

Voor Sari was het jaar 1995 een belangrijk kantelpunt in haar leven. Toen werkte ze bij een praktijk die, als een van de weinigen in de VS destijds, volwassenen met leerproblemen begeleidde. Maar het werken in een kantooromgeving viel haar zwaar.  Ze moest elk uur wisselen van kamer. Dat gaf onrust. Er waren tikkende klokken. Lawaai van buiten waardoor ze het raam sloot en een ventilator aanzette. Ze kreeg rapporten niet af door de afleiding van kletsende collega’s en daarom nam ’s avonds nog werk mee naar huis. Waarom kunnen andere collega’s dit wel? vroeg ze zich vaak vertwijfeld af.

Volwassenen met ADHD

Het was ook de tijd dat de eerste boeken verschenen over volwassenen met ADHD. Of beter gezegd: over volwassen mannen met ADHD. Daarvoor werd ADHD gezien als iets voor kinderen. Sari herkende veel van het beschreven gedrag bij zowel haar mannelijk als vrouwelijke patiënten met leerproblemen. Maar ze herkende ook veel gedrag bij zichzelf. Daarom zocht ze hulp en inderdaad, ze bleek ADHD te hebben. Ze nam een lage dosering medicijnen en merkte meteen verschil. ‘Het was net het beetje dat ik nodig had. Voordat ik medicijnen slikte, kon ik niet meer dan een paar zinnen achter elkaar zeggen. En opeens vertelde ik hele verhalen. Ik hoorde mezelf op kantoor met collega’s praten en dacht: wie is deze vrouw?!’

Sari merkte dat zij en haar vrouwelijke cliënten tegen andere dingen aanliepen dan mannen. Ze schaamden zich bijvoorbeeld veel meer voor hun defecten. En toen kwam alles ineens heel mooi samen. Sari verhuisde van Californië naar de stad Ann Arbor in Michigan. ‘In het begin vond ik het daar koud en deprimerend. Maar ik dacht tegelijkertijd: nu ga ik een boek over vrouwen en ADHD te schrijven. Mijn medicijnen zorgden ervoor dat het me ook lukte. Om al mijn ideeën over vrouwen en ADHD te ordenen en op papier te zetten.’

‘Ik was op de juiste plaats op het juiste moment’

Het boek Women with attention disorder werd een enorm succes. Pioneer Sari schudde de gevestigde ADHD-orde op. ‘Ik was op de juiste plaats op het juiste moment en het succes was zo helend voor me. Mijn hele leven was ik onzichtbaar geweest. Nu reisde ik de wereld over om lezingen te geven en sprak ik met vrouwen die zeiden: ‘Wat je schrijft is zo herkenbaar. Het is alsof je het over mij hebt’.’

Schrijven was niet onbekend voor haar. ‘Omdat ik vroeger doodsbang was voor honden schreef ik als zevenjarig meisje een verhaal over een klein meisje dat naar een psychiater ging voor haar hondenangst. Hij hielp haar daarvan af.’

‘Misschien was dat luisteren wel een compensatie voor andere dingen, waar ik niet goed in was’

Sari Solden groeide op in het Detroit van de jaren zestig. Platenmaatschappij Motown maakte net furore. Buurten in de stad werden steeds meer gemixt. Haar familie was een van de laatste witte families in een verder overwegend Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap. Dat paste bij de progressieve familie. Haar vader was kunstenaar en ondernemer. Haar moeder was een intellectuele vrijdenker. ‘Ik ben opgegroeid in een gezin waar verschillen gewaardeerd werden. Niet dat mijn ouders mij als persoon per se begrepen, maar anders en groot denken, werd aangemoedigd.’ Sari was een sociaal, rustig, empathisch meisje dat goed kon luisteren. ‘Misschien was dat luisteren wel een compensatie voor andere dingen, waar ik niet goed in was.’

‘Ik was twice exceptional, een begaafde leerling maar wel eentje met ADHD’

Hoe ouder Sari werd, hoe duidelijker ze merkte dat ze anders was. Maar ze wist niet hoe dat kwam. ‘Ik had vanaf groep 3 problemen met wiskunde en ruimtelijk inzicht en ik had een vreselijk handschrift. Maar ik kon wel goed meekomen. Dat veranderde op de middelbare school. Het gat tussen mijn kwaliteiten en mijn moeilijkheden werd steeds groter. Nu begrijp ik waarom: ik was twice exceptional, een begaafde leerling maar wel eentje met ADHD. Daardoor kon ik niet meekomen met de slimme kinderen, maar paste ik ook niet bij de social kids. Ik viel tussen de wal en het schip. Hoe ik daarmee omging? Veel thuisblijven, angstig worden en me terugtrekken.’

Toen ze later met een aantal andere studenten in een flat ging wonen, verergerden haar problemen. Ik was een messy Bessy. Ik moest zelf koken, had een schoonmaaktaak, moest mijn financiën op orde houden en ook nog studeren. Dat kon ik niet bolwerken. ADHD’ers hebben een slecht werkgeheugen. Om dat te compenseren, pende ik vaak hele studieboeken over. Anders bleef de stof niet hangen.’

‘ADHD heeft me gered van een oppervlakkig leven’

Net als de meeste meisjes in die tijd, trouwde ze gelijk naar haar afstuderen. ‘Ik verlangde enorm naar een oppervlakkig, standaard leven. Maar koken, gasten ontvangen en het huis netjes houden, ik kon het niet. Ik zeg altijd tijdens mijn speeches: ‘ADHD heeft me gered van een oppervlakkig leven. Als ik me had kunnen aanpassen. Dan had ik het gedaan. Maar het lukte me niet’.’

Het ondernemersbloed stroomde ook door Sari’s aderen: tijdens haar huwelijk zette ze een groot aantal programma’s op. ‘Ik deed ontzettend veel interessante dingen. Vooral op het snijvlak van creativiteit en healing. Maar hoewel ik met een aantal plannen aan de slag ging, had ik ook dozen vol met notities van ideeën, opgestapeld in de kelder. Dat ik er niet in slaagde om die ook uit te voeren, vond ik heel frustrerend. Nu begrijp ik natuurlijk dat dit kwam door mijn ADHD.’

Ondernemersavontuur

Ze scheidde en hertrouwde met haar negen jaar jongere pianoleraar. Samen begonnen ze een nieuw ondernemersavontuur. Ze startten een van de eerste rockmuziekscholen in Californië. ‘Dat was een succes en er zat echt een goed idee achter, maar na een tijdje besefte ik ineens: mijn man is de muzikant en het talent en ik speel de tweede viool. Dat wilde ik niet langer.’

Ze ging de schoolbanken weer in en startte met een oude liefde: een studie psychologie. Ze deed een dubbele master: een in cross cultural counseling en een in familietherapie. Daarna ging ze aan de slag bij de praktijk voor volwassenen met leerproblemen. ‘

‘Je kunt niet blijven wachten tot je al je ADHD-symptomen volledig onder controle hebt’

Inmiddels heeft Sari 2 boeken op haar naam staan. Een derde A radical guide for women with different brains, wordt begin juli gepubliceerd. Ze ziet 3 middagen per week cliënten. En is een veelgevraagd spreker op conferenties. ‘Ik krijg vaak de vraag: hoe combineer je dat allemaal? Het eerlijke antwoord hierop is: ik heb leren leven met een bepaalde hoeveelheid chaos en verwarring. Je kunt niet blijven wachten tot je al je ADHD-symptomen volledig onder controle hebt. Neem mijn schrijven bijvoorbeeld. Ik heb vaak duizenden ideeën. En ik produceer altijd veel te veel tekst. Maar ik heb niet de gave om die brij van informatie vervolgens te organiseren. Maar als ik met schrijven had gewacht totdat ik mijn ADHD volledig onder controle had dan was ik nooit gekomen waar ik nu ben. Ik volg twee sporen: ik gebruik mijn sterke punten en heb ADHD.’

Vaak zeg ik tegen mijn cliënten: Leer jezelf in zijn totaliteit te zien. Je bent geen gehandicapte. Je hebt een uitdaging. Als je een omgeving creëert die werkt voor jou, dan hoeft ADHD niet beperkend te zijn. Ik ben heel blij dat ik voor het ondernemerschap heb gekozen. Ik kon het werken in een kantooromgeving ook niet veel langer volhouden. Ik werd er gek van.’

Vrouwen met ADHD

Ik denk dat voor veel vrouwen met ADHD de flexibiliteit van het ondernemerschap een groot voordeel is. Als ADHD’er kan het lastig zijn om een volledige werkweek draaien. Als ondernemer is kwaliteit gelukkig belangrijker dan kwantiteit. Maar, die flexibiliteit kan er ook toe leiden dat je te weinig uren maakt. Je moet voortdurend de balans vinden tussen vrijheid en controle.’

Maar ondernemen kan volgens Sari ook tricky zijn. ‘Je kunt het niet alleen. Je moet iemand hebben die je helpt organiseren. Een partner, coach, assistent of professional organizer die je gaten opvult. Om de juiste hulp te vinden is het belangrijk dat je je eigen brein begrijpt en daardoor precies weet welke ondersteuning je nodig hebt.’

‘Met ADHD kun je snel van slag raken van overgangen’

Hoe ziet die ondersteuning voor Sari eruit? ‘Mijn kinderen en mijn man helpen me veel thuis. Ik heb een assistent, Denise en zij werkt al twintig jaar voor me. Ze doet dat veel vanuit huis, maar ze is 24/7 per mail beschikbaar. Ik heb ook iemand die de financiën voor me doet. En ik had tot voor kort een partner waarmee ik samen de praktijk runde. Het was de bedoeling dat zij steeds meer van mijn cliënten zou overnemen. Maar zij werd verliefd op een jongen die ik aan haar had voorgesteld. En nu is ze vertrokken naar een andere staat.’ Veranderingen en je daarop aanpassen, hoort natuurlijk bij het ondernemerschap. Alleen met ADHD kun je snel van slag raken van overgangen.’

Sari noemt het woord een paar keer: authenticiteit. Volgens haar is dat de sleutel tot succesvol ondernemen. ‘Tijdens mijn master ging ik in therapie en tijdens een sessie, vertelde ik te twijfelen over mijn zomervakantieplannen: zou ik me inschrijven voor een schrijfworkshop of voor een toneelcursus? Mijn therapeut antwoordde toen: ‘Je bent je hele leven al noodgedwongen een goede actrice geweest. Wees authentiek en schrijf je in voor die schrijfworkshop. Dat advies volgde ik op en ik denk dat dit ervoor zorgde dat ik een andere richting ben opgegaan.’

‘Mensen reageren op authenticiteit’

Authentiek leren zijn is een levenslang proces. Het betekent niet dat je over al je moeilijkheden heen bent. Maar het betekent dat je de kern van wie je bent niet langer hoeft te verbergen. Ik denk dat dat ook een goed ondernemersadvies is: doe wat je wilt gaan doen, doe het anders dan anderen en laat het aan de wereld zien. Mensen reageren op authenticiteit. Misschien niet iedereen. Maar de mensen die jij wil aantrekken, gaan je vinden. Dat weet ik zeker.’