Sandra Kooij
Is universitair hoofddocent Psychiatrie aan het Amsterdam UMC/VUmc. Ook is ze hoofd van het specialisme ‘ADHD bij volwassenen’ bij PsyQ in Nederland. In 2002 startte ze afdeling en Kenniscentrum ADHD bij volwassenen in den Haag.
“Ik zie ze regelmatig bij PsyQ: hoogopgeleide vrouwen, enthousiast en perfectionistisch maar aan het eind van hun latijn. Als ADHD’er kost het je nu eenmaal meer tijd om taken tot een goed einde te brengen. Daardoor gaan ze hard en veel werken. Door uitputting, weinig slaap en stress raken ze opgebrand. En pas dán zoeken ze hulp.”
“Nu kan ik deze vrouwen diagnosticeren en behandelen. Maar 25 jaar geleden was dat wel anders. Als een van de eersten in Nederland signaleerde ik dat kinderen met ADHD er vaak ook nog als volwassene last van hebben. Ik was in opleiding tot psychiater en zag patiënten bij wie de diagnose niet helemaal leek te kloppen. Iemand had bijvoorbeeld de diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis, maar ik dacht dat vanwege het vroege begin in de kindertijd, het meer op ADHD leek.”
Volwassenen met ADHD
“Toen ik een paar volwassenen met ADHD succesvol had gediagnostiseerd en behandeld, werd er iets getriggerd bij mij. Die verkeerde diagnoses en daaruit voortvloeiende foute behandelingen bij potentieel 5% van de bevolking, daar moest verandering in komen. Mijn missie was geboren. Ik wilde dat psychiaters ook volwassenen met ADHD zouden kunnen diagnosticeren en behandelen. Ik was ervan overtuigd dat deze nieuwe inzichten life changing voor patiënten konden zijn. Het sprak me aan dat dit nog onontgonnen terrein was. En vernieuwen doe ik graag.”
“In 2002 startte ik bij PsyQ, Afdeling en Kenniscentrum voor ADHD bij volwassenen. Daar hebben we de DIVA ontwikkeld, het diagnostisch interview voor ADHD bij volwassenen. De DIVA is intussen in meer dan 20 talen vertaald.”
ADHD Netwerk
“Als ik terugkijk op die 25 jaar, is er heel wat werk verzet. Dat is niet alleen mijn verdienste; verschillende teams en samenwerkingsverbanden hebben me daarbij geholpen. In 1998 heb ik bijvoorbeeld het Nederlandse ADHD Netwerk van ADHD-professionals opgericht. Een paar jaar later volgde het Europese netwerk.”
“Met dit Europese netwerk zijn we tot een zogeheten Europees Consensus statement gekomen met betrekking tot de diagnostisering en behandeling van ADHD. Daardoor komt er in Frankrijk een nieuwe richtlijn voor volwassenen met ADHD. Een geweldige doorbraak voor mensen met ADHD in Frankrijk. Als ik zoiets hoor, ben ik sprakeloos van ontroering.”
ADHD-medicatie
“Helaas bestaan er nog veel misverstanden over ADHD. Dat het bijvoorbeeld geen stoornis zou zijn, maar een gave. En je hoort vaak negatieve verhalen over ADHD-medicatie. Het zijn verwarrende boodschappen voor ADHD’ers. Neem cabaretier Jochem Meijer: die heeft ADHD, is succesvol en slikt geen medicijnen. Maar je realiseert je dan niet over hoeveel hulp hij kan beschikken, waar een gemiddelde ADHDer het zonder moet doen. Hij heeft een manager die alle praktische zaken voor hem regelt, en op het podium staat een stroboscoop die hem eraan herinnert dat hij langzamer moet praten.”
“Mindfulnes of een speciaal dieet halen het niet bij het effect van medicatie”
“Als er iemand tegenover me zit die geen medicatie wil voor zijn ADHD, probeer ik te achterhalen waar die aversie vandaan komt. Ergens zit kennelijk een angst. Als we daarover spreken, en met goede voorlichting kan iemand misschien een betere afweging maken. Ik vertel ook dat niet alle therapieën gelijkwaardig zijn. Mindfulness of een speciaal dieet halen het niet bij het effect van medicatie. Maar het is ook niet zo dat je aan medicijnen alleen genoeg hebt. Bij PsyQ werken we altijd ook met coaching en gedragstherapie. En zijn er nog andere klachten? Dan bieden we daarvoor ook hulp.”
Volhouden van goed gedrag
“Ik behandelde eens een patiënt die vertelde dat hij met veel zoute drop eten en 20 keer de trap op en aflopen zijn tentamens had gehaald. Zout pept tijdelijk op. Beweging doet dat ook. Je voelt je even energieker en raakt je onrust kwijt. Ik zie ook regelmatig dat ADHD’ers die ik behandel, een tijd lang veel sporten. En dan weer helemaal niet. Volhouden van goed gedrag, het aanleren van routines is lastig. Als het nieuwe eraf is, dan is het vaak niet meer interessant. ADHD’ers houden van afwisseling. Maar het leven bestaat ook uit veel saaie taken.”
“Nachten doorhalen is niet meer nodig”
“Mensen die net zijn gestart met medicatie, gaan weleens een periode heel hard werken. Ze denken dan: ‘Ik voel me nu zó goed, hiervan moet ik gebruik maken. Voor je het weet verdwijnt dit gevoel weer.’ Maar gebruikmaken van het moment hoeft juist niet meer. Nachten doorhalen is niet meer nodig. Je aandacht wordt dagelijks scherper door de medicatie. Je kunt beter plannen en je krijgt taken sneller af.”
“Saaie eentonige taken, zoals administratie of het bijhouden van de agenda, kunnen ook met medicatie lastig blijven voor ADHD’ers. Soms helpt een partner hierbij. Als je over voldoende financiële middelen beschikt, kan uitbesteden een oplossing zijn. Dan hoef je je niet goed te worden in de dingen die je minder liggen.”
Sense of mastery
“Maar aan uitbesteden kleven ook nadelen. Je delegeert niet uit luxe, maar uit noodzaak. Natuurlijk is het handig als je partner of secretaresse je agenda bijhoudt. Maar het maakt je ook afhankelijk van hulp. En het kan zijn, dat je jezelf hierdoor tekort voelt schieten en dat is weer slecht voor je zelfvertrouwen. Het is heel menselijk om controle te willen hebben over jezelf. Dan ervaar je een ‘sense of mastery’. Je kunt je toekomst sturen. Je bepaalt zelf welke kant je opgaat. Wat wil je niet doen? En wat wel?”
“Eigenlijk gaat het er allemaal om dat je tot bloei komt met je talenten. Dat je kunt doen waar je goed in bent en daarbij niet wordt gehinderd door een gebrek aan concentratie.”
